Türkiye’de Sosyal Güvenlik Mevzuatı

İşsizlik sigortasından nasıl yararlanabilirim?

*Kendi istek ve kusuru dışında işsiz kalmak,
*Hizmet akdinin feshinden önceki son 120 gün içinde prim ödeyerek sürekli çalışmış olmak,
*Son üç yıl içinde en az 600 gün süre ile işsizlik sigortası primi ödemiş olmak,
*Hizmet akdinin feshinden sonraki 30 gün içinde en yakın İŞKUR birimine şahsen ya da elektronik ortamda başvurmak, gerekmektedir.

İşsizlik sigortasına nasıl başvurabilirim?

Hizmet akdinin feshinden sonraki 30 gün içinde en yakın İŞKUR birimine başvurmak gerekmektedir. Başvuru, İŞKUR birimine şahsen gelerek veya elektronik ortamda www.iskur.gov.tr adresinden yapılabilir. Mücbir sebepler dışında 30 gün içerisinde başvurulmaması halinde, başvuruda gecikilen süre, toplam hak sahipliği süresinden düşülmektedir.
İşsizlik sigortası başvurusu ile kişinin iş arayan kaydı yapılmakta veya güncellenmektedir. Böylece sigortalı işsizlerin danışmanlık, işe yerleştirme ve mesleki eğitim hizmetlerini alması sağlanmaktadır.

İşsizlik ödeneğinin süresi ve miktarı nasıl hesaplanır?

Hizmet akdinin feshinden önceki son üç yıl içinde;
*600 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödemiş olan sigortalı işsizlere 180 gün,
*900 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödemiş olan sigortalı işsizlere 240 gün,
*1080 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödemiş olan sigortalı işsizlere 300 gün, süre ile işsizlik ödeneği (kanunda yer alan diğer şartları taşınması kaydıyla) verilmektedir.
Günlük işsizlik ödeneği, sigortalının son dört aylık prime esas kazançları dikkate alınarak hesaplanan günlük ortalama brüt kazancının yüzde kırkı olarak hesaplanmaktadır. Bu şekilde hesaplanan işsizlik ödeneği miktarı, aylık asgari ücretin brüt tutarının yüzde seksenini geçememektedir.

4(a) Sigortalısı kimlerdir?

5510 sayılı Kanuna tabi olarak, 2008 yılı Ekim ayı başı itibarıyla, hizmet akdi ile bir veya birden fazla işveren tarafından çalıştırılanlar; 4(a) SSK sigortalısı sayılmaktadır.

4(b) Sigortalısı kimlerdir?

5510 sayılı Kanuna tabi olarak, 2008 yılı Ekim ayı başı itibariyle, hizmet akdine bağlı olmaksızın kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlar; 4(b) BAĞ-KUR sigortalısı sayılmaktadır.

İsteğe bağlı sigortalılık prim oranları nelerdir?

İsteğe bağlı sigorta primi; sigortalı tarafından belirlenen prime esas aylık kazancın %32’sidir. Bunun; %20’si malüllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi, %12’si genel sağlık sigortası primleridir.

 

Şirket ortaklarının sigortalılık durumları:

2008 Ekim ayından önce kendi şirketlerinde sigortalı olarak çalışan şirket ortaklarının bu sigortalılıkları işten çıkış işlemi yapılmadığı sürece devam edecektir. Ancak bu sigortalılıkları sona erdiği andan şirket ortaklığından dolayı 4(b) kapsamında sigortalı olacaklardır.
2008 Ekim ayından sonra şirket ortakları kendi şirketlerinden 4(a) sigortalısı olamamaktadırlar.
Bu nedenle şirket ortaklarının sigortalılığı şirketin ticaret siciline tescil edildiği tarihte başlar ve 15 günlük bildirim süresi vardır. Sigortalılığın sona ermesi ise ortaklar kurulu kararı ile gerçekleşir ve 10 günlük bildirim süresi vardır.

Kıdem tazminatı ödenmesi için gerekli koşullar nelerdir?

Aynı işverene bağlı çalışma süresinin en az 1 yıl olması ve iş sözleşmesinin;
*İşveren tarafından iyi niyet ve ahlak kurallarına aykırılık nedenleri dışındaki nedenlerle,
*İşçi tarafından sağlık, iyi niyet ve ahlak kuralarına aykırılık veya işyerinde işin durması benzeri nedenlerle,
*Askerlik görevi nedeni ile,
*Emeklilik hakkının elde edilmesi veya bu kapsamda gereken sigortalılık süresi ve prim gününün doldurulması nedeni ile,
*Kadın işçinin evlenmesi nedeni ile,
*İşçinin ölümü nedeni ile feshi halinde
çalışma süresinin gerektirdiği kıdem tazminatı ödenmektedir.

 

Kendi isteği ile işten ayrılan işçi kıdem tazminatı hak eder mi?

Kural olarak işten kendi isteğiyle (istifa) ayrılan işçi, kıdem tazminatı alamamaktadır. Ancak; iş sözleşmesinin askerlik görevi, emeklilik hakkının elde edilmesi, sağlık problemlerinin işin yapılmasına sürekli bir biçimde engel oluşturduğunun belgelenmesi, işverenin iyi niyet ve ahlak kurallarına aykırı davranışlarda bulunması nedenleri ile işçi tarafından feshi halinde (istifa), çalışma süresinin en az 1 yıl olması koşulu ile kıdem tazminatı hakkı alınabilmektedir.
Kadın işçilerin evlilik nedeni ile işten ayrılması durumunda, bu haktan yararlanılabilmesi için; iş sözleşmesinin evlilik tarihinden itibaren 1 yıl içinde yazılı olarak feshi, evliliği gösteren belgenin işverene sunulması, feshin gerekçesinin evlilik olduğunun açıkça belirtilmesi gerekmektedir.

 

İhbar tazminatı nedir, nasıl hak edilir, hak etme koşulları nelerdir?

İhbar tazminatı, ihbar öneli verilmemiş işçilere verilmektedir. Eğer, işçiye işyerindeki kıdem süresine göre önceden iş akdinin feshedileceği ihbar öneli ile bildirilmiş ve günlük iki saat iş arama izni kullandırılmış ise, ihbar tazminatı verilmez. Bunun haricinde, işçinin ölümü, emekli olması ve benzeri durumlarda ihbar tazminatı ödenmesine gerek bulunmamaktadır.
İhbar tazminatı, işçinin iş kanunundan doğan hakkıdır. Çeşitli sebeplerle işten çıkartılan işçiye çalışma süreleri göz önünde bulundurularak verilen tazminattır. İşveren ve işçi akdin feshinde bildirim sürelerine uymak zorundadır.
Kendi isteğiyle işten ayrılan işçi ihbar tazminatına hak kazanamaz. İhbar tazminatı üzerinden gelir vergisi ve damga vergisi kesintisi yapılır.
İş Kanunu işçinin çalışmış olduğu sürelere göre, akdin sona ermesine kadar geçecek süreleri göstermiş bulunmaktadır.
*İşi altı aydan az sürmüş olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak iki hafta.
*İşi altı aydan bir buçuk yıla kadar sürmüş olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak dört hafta.
*İşi bir buçuk yıldan üç yıla kadar sürmüş olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak altı hafta.
*İşi üç yıldan fazla sürmüş olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak sekiz hafta.
Hizmet akdi tarafların anlaşması ile bildirim süresinin geçmesi beklenmeksizin her zaman sona erdirilebilir.
Belirtilen bu süreler asgari olup taraflar arasında yapılacak sözleşmeler ve toplu iş sözleşmeleri ile artırılabilecektir. Taraflar arasında belirlenen süreler Kanunda öngörülen sürelerin altındaysa bu sürelerin yerine Kanundaki asgari süreleri uygulanır.

 

Yıllık ücretli izin ne zaman hak edilir?

İşçinin işe başladığı tarihten itibaren bir yıl sonra yıllık ücretli izine hak kazanılır.

Yıllık ücretli izin nasıl kullanılır?

Yıllık izin bir bölümü 10 günden aşağı olmamak üzere en fazla üçe bölünebilir. Yıllık ücretli izin günlerinin hesabında izin süresine rastlayan ulusal bayram, hafta tatili ve genel tatil günleri izin süresinden sayılmaz.

Yıllık izin süresi nasıl tespit edilir?

Yerinde işe başladığı günden itibaren deneme süresi de içinde olmak üzere en az bir yıl çalışmış olan işçilere yıllık ücretli izin verilir. Yıllık ücretli izin hakkından vazgeçilemez.
İşçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi, hizmet süresi;
*Bir yıldan beş yıla kadar (beş yıl dahil) olanlara ondört günden,
*Beş yıldan fazla onbeş yıldan az olanlara yirmi günden,
*Onbeş yıl (dahil) ve daha fazla olanlara yirmialtı günden, az olamaz.
Ancak, onsekiz ve daha küçük yaştaki işçilerle elli ve daha yukarı yaştaki işçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi yirmi günden az olamaz.

SGK mevzuatı ilgili diğer tüm sorularınız için lütfen bizimle irtibata geçiniz.